Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ

Γράφει : Ο Δημήτριος Μητρόπουλος  Αντ/γος ε.α. Επιτ. Υπαρχηγός. ΕΛ.ΑΣ. Πτυχ. Νομικής και Δημ. Δικαίου και Πολ. Επιστημών Νομικής Σχολής  Αθηνών.  Συγγραφέας, Μέλος της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων.

Ο Άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης υπήρξε εκ των διαπρεπεστέρων μοναχών του Αγίου όρους, κατά τους νεώτερους χρόνους και ένας εκ των μεγαλύτερων διδασκάλων της εκκλησίας και του γένους.

Κάτοχος βαθειάς θεολογικής γνώσεως και λοιπής μορφώσεως κατηνάλωσε τον εαυτό του, προκειμένου να διαφωτίσει τους πιστούς και να αναβιβάσει το πνευματικό επίπεδό τους. Ως συγγραφέας υπήρξε αδιαμφισβήτητα  πνευματικός ηγέτης των αγιορειτών πατέρων. Τα συγγραφικά ενδιαφέροντά του αναφέρονται σε πολλούς και διαφόρους θεολογικού κλάους και εκφάνσεις της Ορθόδοξης Θεολογίας.

Ήθελε τα γραφόμενά του να κατανοούνται πρώτα από τους απλοϊκούς ανθρώπους, γιατί με τον τρόπο αυτόν γίνεται έλεγε, ευκολότερη προσέλκυση αυτών, στο Χριστό. Αυτό ήταν κυρίως εκείνο που τον ενδιέφερε. Οι θεολογικές απόψεις του, οπωσδήποτε, βεβαιώνουν την άρτια μόρφωση του και τον κατατάσσουν στη χορεία των Πατέρων της Εκκλησίας. Μάλιστα με το τεράστιο συγγραφικό έργο του, με το οποίο επαναφέρει τους Αγίους Πατέρες και προβάλλει την πνευματική ακτινοβολία τους στο σύγχρονο κόσμο, ο Άγιος Νικόδημος, αποδεικνύεται ότι όντος υπήρξε, άξιος συνεχιστής εκείνων των μεγαπατέρων και αντάξιος μιμητής της αγιότητάς τους.

Ο πρώτος βιογράφος του Αγίου Νικοδήμου – μετά τον Άγιον Αθανάσιον Πάριον, μη επιτυχών του σκοπού του – Ευθύμιος ιερομόναχος, γράφοντας για τον βίο και την πολιτεία και τους αγώνες του, για τη δόξα της Εκκλησίας αρχίζει ως εξής.

“Ούτε δίκαιον ούτε συμφέρον κρίνεται, ο φωτοειδής βίος των αγαθών ανδρών, να κρύπτεται και να μένει, για πάντα κρυμμένος κάτω, στο πεδίο της σιωπής.

Δίκαιο δεν είναι, διότι ο κυρίως και καθ’ αυτό μισθός και πληρωμή της αρετής, δεν είναι μάταια χρήματα, αλλά ευφημία και έπαινος “μισθός αρετής έπαινος”, έτσι αξιοκρατικά το είπε, ένας παλαιός σοφός.

Έτσι και συμβαίνει να αδικούνται από τη σιωπή, οι εν αρετές εκλάμψαντες με το να στερούνται από τον μισθό τους, όπου είναι οι έπαινοι, και εν ταυτώ εκ της αυτής σιωπής των επαίνων, το κοινόν της Εκκλησίας ζημιούται τα μέγιστα, ότι φυσικά τα καλά κηρυττώμενα, φημιζόμενα εκθειάζοντας, τας ψυχάς των ακουόντων θερμαίνουμε και σε μίμηση δική τους αυτούς διεγείρονται, σαν επαινετά και μίμησης αξία παραδείγματα, η οποία μίμησης, από την σιωπή, ομολογουμένως δεν γίνεται”.

Ο Νικόδημος, ο κατά κόσμον Νικόλαος, γεννήθηκε στη Νάξο το 1740 από ευσεβείς γονείς, τον Αντώνιον και την Αναστασίαν (αργότερα μοναχή Αγαθή).

Τα πρώτα γράμματα διδάχτηκε από τον ιερέα της ενορίας του, τον οποίο βοηθούσε στα λειτουργικά του καθήκοντα.

Τα εγκύκλια διδάχτηκε στη σχολή του Αγίου Γεωργίου, από τον συμπολίτη του αρχ. Χρύσανθον, αποκαλούμενο από το λαό “παπά Χρύσανθο”, ενάρετο ιερομόναχο, αδελφό του νεομάρτυρα Κοσμά του Αιτωλού, από τον οποίο φαίνεται ότι δέχτηκε ισχυρή επίδραση, για την κλίση του στην εκκλησία, στην οποία, βέβαια, επέδρασαν και άλλοι αγιορείτες διερχόμενοι από την Νάξο.

16ετής μεταφέρθηκε από τον πατέρα του στην ονομαστή Σχολή της Σμύρνης και παραδόθηκε στον διαπρεπή ελληνιστή και γνωστό στο χώρο των Γραμμάτων, για την μόρφωση και την αρετήν του Ιερόθεον Δενδρινό και όχι, όπως αναγράφεται βουλισμάν, ιεροδιδάσκαλο, από τον οποίο εμορφώθη και εκπαιδεύτηκε άριστα για μία 4ετία.

Στο σχολείο της Σμύρνης διακρίθηκε για την φιλεργία, την σεμνότητα και αγάπη του προς όλους. Για τις αρετές του αυτές και για την καλοσύνη του ήταν αγαπητός, τόσο από τους συμμαθητές του, τους επιτρόπους του σχολείου, όσο και ιδιαίτερα από τους δασκάλους του. Η αγάπη και η εκτίμησή τους, την μαρτυρούν οι επιστολές τις οποίες του έστειλαν, τόσο ο Χρύσανθος, όσο και ο Ιερόθεος”.

Στη σχολή αυτή ο Νικόδημος, έμαθε εκτός από τα εγκύκλια μαθήματα των αρχαίων ελληνικών και των θεολογικών Γραμμάτων και τις γλώσσες λατινική, ιταλική και γαλλίγη.

Όμως το 1770, λόγω των πολεμικών γεγονότων της εποχής, της πυρπόλησης του τουρκικού στόλου, παρά το Τσεσμέν από τους Ρώσους, την εξέγερση των Ελλήνων και τις άγριες σφαγές των Ελλήνων της Σμύρνης, από τους Τούρκους, Ο Νικόδημος, μαζί με άλλους, αναγκάστηκε, ίσως πάρα την επιθυμία του, να παρατείνει την φοίτησή του κοντά στον Ιερόθεο, να εγκαταλείψει την Σμύρνη και θεία χάριτι, να φτάσει στη Νάξο σε ηλικία 21 ετών.

Ο τότε Μητροπολίτης Παροναξίας Άνθιμος Βαρδής, τον προσέλαβε ως γραμματέα και ακόλουθόν του, έχοντας πρόθεση ίσως, να τον χειροτονήσει και να τον οδηγήσει έτσι στο ιερατικό στάδιο. Όμως ο Νικόδημος, παρότι έμεινε περίπου, πέντε χρόνια πλησίον του Μητροπολίτη, είχε τον νου του στα θεία και η πρόθεσή του, ήταν να αφοσιωθεί στο Θεό, μακρά όμως από τα εγκόσμια. Επειδή όμως είχε ακούσει πολλά περί της αρετής και της Σοφίας του Μητροπολίτη Κορινθίας μακαρίου Νοταρά, ο οποίος τότε βρισκόταν στην ‘Ύδρα, μετέβη και τον συνάντησε.

Από τότε αναπτύχθηκε στενός δεσμός αγάπης και βαθειά εκτίμηση. Εκεί εγνώρισε και θαύμασε τις αρετές του μονήρους βίου στο πρόσωπο του εξαίρετου μοναχού γέρο Σιλβέστρου, από τον οποίο ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο, η αγάπη του προς την μοναστική ζωή.

Από την Ύδρα, επέστρεψε στη Νάξο και το 1775 αποφάσισε να μεταβεί στο Άγιον Όρος και να κοινοβιάσει στη Μονή Διονυσίου, αποφασισμένος πλέον, να γίνει μοναχός.

Στη Μονή του Αγίου Διονυσίου του Αγίου όρους διαμένων πλέον, εργαζόμενος, μελετών και συγγράφων, μέσα σε ένα περιβάλλον με πλούσιες βιβλιοθήκες, ενάρετους μοναχούς και ήσυχη ζωή, ήταν ο κατάλληλος τόπος για τον Νικόδημο, για αρτιότερη μόρφωση, ανώτερη πνευματική πρόοδο και πλουσιότερη και καρποφόρα πνευματική παραγωγή.

Υπακούων στις προτροπές των αδελφών της Μονής, δέχτηκε και εκάρη μικρόσχημος μοναχός, παρά του “Οσιοτάτου γέροντος Δαμασκηνού Σταυρουδά”, μετονομασθείς από Νικόλαος σε Νικόδημον.

Εκείνο που δίδει μεγαλύτερη αξία στο έργο του Νικόδημου, δεν είναι τόσο ο αξιοθαύμαστος πλούτος των γνώσεών του, της θύραθεν και της έσω σοφίας, όσο η αθόρυβη πνευματική εργασία του, η αστείρευτη πηγή των αισθημάτων και το άρωμα της ηθικής ζωής του.

Τα κυριότερα έργα του :

* 1. Η ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ* – Ωνομάσθη “Φιλοκαλία “γιατί περιείχε συλλογή κάθε σοφίας και καλής γνώμης των Πατέρων, κατά το πρότυπο του Αγίου Βασιλείου – Γρηγορίου Θεολόγου.

* 2. ΕΥΕΡΓΕΤΙΝΟΣ * – Το περιεχόμενο του διαιρείται σε τέσσερα βιβλία, από 50 υποθέσεις έκαστον. Οι υποθέσεις αυτές προέρχονται από συναχθέντα αποφθέγματα και διδασκαλίες οσίων πατέρων και περιστατικά, από τους βίους μερικών εξ αυτών.

* 3. ΠΕΡΙ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΘΕΙΑΣ ΜΕΤΑΛΗΨΕΩΣ.*–

Πρόκειται περί ενός σημαντικοτάτου έργου, δια’ το οποίον ηγέρθησαν διχογνωμίες και προβληματισμοί, ως προς την πατρότητά του και το περιεχόμενό του.

* 4.ΑΛΦΑΒΗΤΑΑΛΦΑΒΗΤΟΣ – ή Παράδεισος του Αγίου Μελετίου του Ομολογητή,  Γαλησιώτου, ήτοι του εν τω Γαλησίω όρει ασκήσαντος κατά τα μέσα του 13ου αιώνος”.

* 5. ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ*, με πλήρη τίτλον : Συμβουλευτικόν εγχειρίδιον, ήτοι περί φυλακής των πέντε αισθήσεων.

* 6. ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ”. Ο Νικόδημος αποβλέπων εις την ωφέλειαν μοναχών και λαϊκών, ανέλαβε την σύνταξιν εισαγωγής και την διόρθωσιν προς έκδοσιν των απάντων Συμεών του Νέου Θεολόγου, εις την απλοελληνικήν παράφράσιν, θεωρώντας αυτόν ως ένα εκ των εκφραστικότερων μυστικών της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

* 7. “ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΗΡΙΟΝ”. * ΘΕΟΤΟΚΑΡΙΟΝ ΝΕΟΝ, ΗΤΟΙ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΗΣ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΥ”.

* 8. “ΑΟΡΑΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ”.

* 9. “ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ”.

*10. ΑΠΑΝΤΑ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ.

* 11. “ΠΗΔΑΛΙΟΝ*”.

12. “ΑΙ ΔΕΚΑ ΤΕΣΣΑΡΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ.

13. ΝΕΟΝ ΕΚΛΟΓΙΟΝ”.*

14. ΝΕΟΝ ΜΑΡΤΥΡΟΛΟΓΙΟΝ*

15. ΑΙ ΕΠΤΑ ΚΑΘΟΛΙΚΑΙ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ*”.

16. ΧΡΗΣΤΘΗΘΕΙΑ* “.

17. ΕΠΙΤΟΜΗ — ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΦΗΤΑΝΑΚΤΟ ΔΑΒΙΔΙΚΩΝ ΨΑΛΜΩΝ* * 18. ΚΗΠΟΣ ΧΑΡΙΤΩΝ*

19. ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ*”.

20. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΩΜΙΑ ΑΓΙΩΝ”*.

21. ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟ*

22.ΝΕΑ ΚΛΙΜΑΞ*

23.”ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΠΙΣΤΕΩΣ*”.

Πηγή : Χρίστος Κρικώνης , Καθηγητής Α.ΠΘ. “- Άγιος Νικόδημος ο Αγιορεί της.

— Βίος και συγγραφικό έργο.

Με εκτίμηση

Δημήτριος Μητρόπουλος